ATATÜRK VE KOCAELİ BÖLGESİ
Bu gün 10 Kasım Gazi Mustfa Kemal Atatürkün ölüm günün de bizde tarihi belgelerle geçmişe tarih yolculuğuna çıkmak istiyoruz. Türkiye Cumhuriyetin kuruluş tarihinde Atatürk’ün 16 Ocak 1923 tarihinde İzmit’te düzenlediği basın toplantısının tarihi önemi vardır. Atatürk, Kocaeli’ye büyük önem vermiş, Kocaeli’de ki sanayi hamlesini başlatan bir lider olmuştur. Bugün 10 Kasım Atatürk’ün ölüm yıl dönümü. Biz de Atatürk’ün Kocaeli’de ki hatıralarıyla ilgili yaptığımız araştırma ve derlemeleri sizlerle paylaşıyoruz. Devletimizi Kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü bir kez daha saygı ve minnetle anıyoruz.
ATATÜRK’ÜN ORİJİNAL EŞYASI İZMİT’E GELMİŞ
Atatürk Selanik’teki evinin son restorasyonunda ev aslına uygun olmaktan çıkarılmış. Modern hale getirilmiş, evin orijinal eşyaları İzmit’te ki Redif Müzesi’ne taşınmış, evi ziyaret edenler evin orijinalinin değişmesine tepki gösteriyorlar. Neden Atatürk’ün özel eşyalarının evden çıkartıldığını sorguluyorlar. Fakat biz İzmit’e getirildiği için fazla tepki koymuyoruz. Gerçekten orijinal ve güzel bir ev. Resimler ve filmlerle ziyaretçilere bilgi veriliyor. Fotoğraflarla ziyaretçiler bilgilendiriliyor. Atatürk’ün dünyaya geldiği Oda ve çocukluk yıllarının geçirdiği bahçe ve özellikle bahçede oyun oynadığı nar ağacının belgesel görüntülerini çekerek tarihe not düşüp zamana noterlik yapıyoruz.
Kocaeli belgeselinin senaryo metninden bir bölüm… “Kurtuluş Savaşının sona ermesinden sonra Gazi Mustafa Kemal, İzmit’i ziyaret etti. 13 Haziran 1922 günü Kocaeli sancağına gelen başkumandan önce Adapazarı’nı ziyaret etti ve 17 Haziran günü öğleden sonra binlerce kişi tarafından İzmit’e uğurlandı. İzmit istasyonunda kendisini askeri ve mülki erkân ile coşkulu bir topluluk karşıladı. 16 Ocak 1923 tarihinde Mustafa Kemal Atatürk; TürkiyeCumhuriyeti’nin kuruluşu ile ilgili ilk basın toplantısını İzmit’te düzenleyerek Cumhuriyetin ilanı ile ilgili önemli açıklamalar yaptı.
Kocaeli’nin tarihinde sıkıntı ve kara günlerde yaşandı. Tarih boyunca düşkünlere kucak açtı, mazlumlara barınak, göç edenlere vatan, sürgüne uğrayanlara sığınak oldu. Tarihe 93 harbi ve Rus bozgunu olarak geçen Balkan ve Kafkas harbinde Rumeli’den sürülen binlerce aile Kocaeli bölgesine yerleştirildi. Karadeniz’de Rus işgali sırasında Rum ve ermeni zulmünden kaçan on binlerce Karadenizli Kocaeli bölgesinde yeniden yurt yuva kurdu. Karadeniz ve Rumeli kökenli kaç aile dede ve ninelerinin göç sırasında yaşadığı katliam ve zulümden haberi var. İşgallerde ve göç yollarında şehit olanları rahmet ve şükranla anıyoruz…
93 harbinde Kocaeli’ne göç edenlerin peşini sıkıntılar bırakmıyordu. Eli silah tutan vatanperver Kocaelililer Balkanlar, Çanakkale, Yemen, Kafkasya ve milli kurtuluş savaşında cephelerde düşmana karşı yiğitçe savaşırken Kocaelili gözü yaşlı analar, bağrı yanık eşler ve öksüz çocuklar; yıllarca şehit haberi ve gazi yolu bekledi. 7 düvele karşı yapılan 1. cihan harbinde Kocaeli binlerce gencini şehit ve esir verdi.
KURTULUŞ SAVAŞINDA KOCAELİ
Kurtuluş Savaşı öncesi 20 Kasım 1918?de İzmit, İngilizler tarafından işgal edildi.27 Ekim 1920?de de şehir, Yunanlıların işgaline uğradı. İşgalci Yunan askerleri Kocaeli bölgesindeki yerli Rum ve Ermeni işbirlikçilerle Türkleri katledip birçok köy ve mahalleyi yakmaya ve yağmalamaya başladı. Yağma ve katliam 27?28 Haziran 1921 gecesi doruk noktasına ulaştı.28 Haziran sabahı sadece İzmit merkezinde 312 kişiyi katlederek şehri ateşe verip yaktılar…
Yunan askerlerinden destek alan yerli Rum ve Ermeni çeteleri yıllarca birlikte yaşadığı savunmasız ve sahipsiz Türklere karşı terör estirmeye devam ediyordu. Gölcük, Karamürsel-Gebze ve Körfez ilçesinde savunmasız binlerce kişiyi katleden Rumlar insanları camilere doldurup diri diri yaktılar. Rum ve Ermeni çetelerinin bu zulmünden kaç gencimizin haberi var? Yaşanan katliam ve zulmü bile araştırmıyoruz. Kaç şehit ve esir verildiğinden haberimiz bile yok… Şehit torunları bu tarihi gerçekleri araştırıp kamuoyuna açıklamalı… Gençlerimiz milli kültür ve tarih bilincine sahip olmalı..
Kocaeli, Mustafa Kemal Atatürk´ün öncülüğünde Anadolu’da başlayan Milli Kurtuluş Savaşı ile 28 Haziran 1921 tarihinde işgalden kurtarıldı. 11 Şubat 1922´de İzmit sancağı iken, Kocaeli Sancağı oldu. Her yıl 28 Haziran’da İzmit’te kurtuluş şenlikleri düzenlenerek şehitlerimiz rahmet ve şükranla anılıyor…
ATATÜRK’ÜN TARİHİ KOCAELİ GEZİLERİ
“Kocaeli’nin batısındaki askeri birlikleri denetlemek maksadıyla, 16 Haziran 1922 günü (Geyve)´ye gelen Mustafa Kemal Paşa, geceyi burada geçirdikten sonra, 17 Haziran 1922 günü bir süreden beri Adapazarı Askerlik Şubesi Başkanı Baha Beyin evinde misafir olan annesi Zübeyde Hanımefendi ile buluşarak hasret giderir. O geceyi annesiyle birlikte geçiren Mustafa Kemal Paşa, müteakiben kendisiyle mülakat yapmak isteyen Fransız Edebi Claude Farrere´i kabul etmek üzere 18 Haziran 1922 trenle İzmit´e hareket eder.
Tarihi günlerinden birini yaşayan İzmitliler Mustafa Kemal Paşayı İzmit İstasyonunda misli görülmemiş bir tezahüratla karşılarlar. Mustafa Kemal Paşanın İzmit´e gelişlerini ve İzmit´ten uğurlanışlarını saati saatine izleyen Kocaeli Gazetesi, 20 Haziran 1922 tarihli nüshasında bu olayı röportaj şeklinde bütün yurda duyurmuş bulunmaktadır.
Milli Mücadele yıllarında Pierre Loti ile birlikte Avrupa Basınında Türkiye´nin Siyasal Haklarını savundu ve Kurtuluş savaşını destekledi.Kurtuluş savaşını müteakiben Atatürk’ten bir mülakat talep eden Claude Farrere 18 Haziran 1922 tarihinde İzmit’te Atatürk’le buluştu.”… (Kocaeli Gazetesi, 20 Haziran 1922)
Sonuç olarak, gençlerimiz büyük bir boşluk içerisinde. Gençlerimizi heyecanlandırmak, onlara umut vermek, milli ve manevi tarih bilinci aşılamak gerekiyor. Bu konuda başta devlet yöneticiler, Milli Eğitim Bakanlığı, Valilerimiz, Belediye Başkanlarımız ve tüm ilgililere büyük görev düşüyor. Gençlerimize karşı görevlerimizi yapmalıyız. Onları geleceğe hazırlayıp ülkemizi emanet etmeliyiz.
10 KASIM ATATÜRK’ÜN VEFAT YIL DÖNÜMÜNDE İLİM KÜLTÜR TARİHİ ARAŞTIRMALARI MERKEZİ’NDEN TARİHİ ARAŞTIRMA
“İzmit, Türkiye’nin en kıymetli ve en mühim bölgelerinden birisidir.
Çok mühimdir, çok güzel bir koyun sahilinde kurulmuştur.
Etraf ve havalisi cennet gibidir. Verimlidir, bereketlidir, kaynakları zengindir…..”
ATATÜRK CUMHURİYETİ İZMİT’TE İLAN ETTİ
İzmit’e hâkim bir noktada ziyaretçilerini karşılar Kasr-ı Hümayun. Bu gösterişli yapı, aslında bir av köşkü olarak inşa edilmiştir. İlk köşk, IV. Murat döneminde ahşap olarak inşa edilir. Ama sonraki yıllarda deprem, yangın gibi afetler neticesinde zarar gören köşk, tekrardan yapılmıştır. Son halini Sultan Abdülaziz Döneminde alan bu köşk, sadece Osmanlı’nın son dönemlerine şahitlik etmekle kalmamıştır. Aynı zamanda cumhuriyetin ilk kuruluş fikri de bu köşkte dile getirilmiştir.
Yarım asrı aşan hayatında Mustafa Kemal Atatürk’ün yolu Kocaeli, İzmit’ten 52 kez geçmiştir. Atatürk’ün beşinci kez İzmit’e yolu düştüğünde bu ülkenin kaderi toptan değişmişti. Büyük Zafer’in kazanılmasından sonra 16 Ocak 1923’te Kocaeli’ye gelen Atatürk, İzmit’teki Kasrı Hümayun’da bir basın toplantısı düzenledi. Atatürk’ün 35 gün süren yurt gezisinin ilk parçası olan İzmit Basın Toplantısı, Cumhuriyet’in ilan edileceğinin ilk müjdesini de vermesi açısından da ayrı bir öneme sahiptir.
Büyük Millet Meclisi Hükûmeti’nin İstanbul Temsilcisi Dr. Adnan Adıvar ve eşi Halide Edip Adıvar aracılığıyla İstanbul kökenli gazetelerin yazarları İzmit’e davet edilmiştir. Basın toplantısına katılan gazeteciler arasında Vakit başyazarı Ahmet Emin Yalman, Tevhid-i Efkâr başyazarı Velid Ebüzziya, İleri başyazarı Suphi Nuri İleri, İkdam yazarı Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Tanin yazarı İsmâil Müştak Mayokan, Akşam yazarı Falih Rıfkı Atay ve Yenigün başyazarı Yunus Nadi Abalıoğlu’da vardır.
Kasr-ı Hümayun’un alt katındaki büyük salonda saat 21.30’da başlayan ve yaklaşık altı saat süren toplantıda Atatürk gazetecilerden aldığı sorulara göre konuşacağı konu başlıklarını belirlemiştir. Toplantıda Misak-ı Millî’ye göre Batı Trakya’nın konumu, barış ve Lozan Konferansı, hükûmet merkezinin neresi olacağı, TBMM’nin içyapısı ve işleyişi, kadınların milletvekili olup olamayacakları, nüfus ve göç sorunları ve Türk dış politikasına gibi konularının üzerinde durulmuştur. 2007 yılında restore edilerek ziyarete açılan köşk, bu tarihi günü unutturmamak için yeniden düzenlenmiştir. Köşkte Atatürk’ün Savarona gemisinde kullandığı sehpa ve telefonu, abajuru, deriden yapılmış dinlenme koltuğu, satranç masası gibi eşyaları yer almaktadır. Ayrıca Atatürk’ün ilk basın toplantısının yapıldığı basın mensuplarının isimlerinin bulunduğu temsili toplantı masası da müzede bulunmaktadır.
Atatürk’ün Kocaeli’deki izleri bununla sınırlı değildir. Kasr-ı Hümayun’un çok yakınında bulunan “Atatürk ve Redif Müzesi” de Atatürk’ün birçok eşyasını bünyesinde barındırmaktadır. Redif, Osmanlı İmparatorluğu’nda askerlik görevini yerine getirdikten sonra yedeğe ayrılan er anlamına gelmektedir. Redif Teşkilatı’nın birinci merkezi İzmit’tir. 2012 yılından beri “Atatürk ve Redif Müzesi” olarak faaliyet gösteren İzmit Redif Dairesi, ilk olarak Sultan Abdülaziz döneminde Kasr-ı Hümayun ile birlikte yaptırılmıştır. Bu müzede Mustafa Kemal Atatürk’ün Savarona Yatı’nda kullandığı eşyalar, Atatürk ve silah arkadaşlarının fotoğrafları, Atatürk’ün 1922 yılında İzmit ile ilgili söylediği sözlerin aktarılmış olduğu pano dışında askeri merasim ürünleri, silahlar, kılıçlar, gümüş ve kıyafet gibi eserler ziyaretçileri beklemektedir.
Kocaeli’nin Atatürk’ün hayatındaki bir başka önemi de onun yaşarken yapılan 45 heykelinden birine ev sahipliği yapmasıdır. Nijad Sirel tarafından 1933 yılında yapılan ve Kocaeli’de inşa edilen ilk heykel olan Atatürk Anıtı, cumhuriyetimizin onuncu yıldönümünde Kocaeli Vilayeti’nin ve İzmitlilerin gayretleriyle yapılmış; İzmit’in en güzel noktası olan Saat Kulesi ve Saray civarında bir tören alanı yapılarak bugünkü yerine yerleştirilmiştir. İstanbul-Ankara arasında tren ile seyahatleri esnasında bu anıtı gören Atatürk, bundan memnun olmuş ve İzmit halkına teşekkür etmiştir. Atatürk’ün yolu daha sonra da defalarca İzmit’ten geçmiştir. Cumhuriyetimizin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, son yolculuğuna da İzmit’ten uğurlanmıştır.
10 Kasım 1938’de sabah saat 09.05’de Dolmabahçe Sarayı’nda vefat eden Atatürk’ün aziz naaşı, 19 Kasım 1938’e kadar Dolmabahçe Sarayı’nda katafalkta kalmıştır. 19 Kasım sabahı 08.10’da cenaze namazı kılındıktan sonra naaş Haydarpaşa önünde demirli bulunan Yavuz gemisindeki katafalka yerleştirilmiştir. Yavuz ile yola çıkan Atatürk’ün naaşı onu Ankara’daki ebedi istirahatgâhına götürecek özel bir trenin beklediği İzmit’e götürülür. İzmitliler, ay yıldızlı Türk bayrağına sarılı tabutu gözyaşlarıyla karşılarlar ve aynı gün saat 22.00’de Atatürk’ü İzmit Garı’ndan Ankara’ya son yolculuğuna uğurlarlar.
Atatürk’ün hayatında önemli bir yer tutan kadim şehir Kocaeli, şanlı tarihimiz açısından birçok önemli olaya şahitlik etmiştir. Belki de cumhuriyet tarihindeki en önemli gelişmelerden biri olan İzmit Basın Toplantısı, bunların başında gelmektedir. Atatürk’ün ilerde kuracağı sarsılmaz devletin temellerinin atıldığı bu tarihi gün, şimdilerde Basın Onur Günü olarak kutlanmaktadır.